BIBIE IN LINIE

Cjapitul 23

DE COLADE DI SAMARIE A LA FIN DI GJERUSALEM

Rinovament dal pat e riforme religjose

23 1 Alore il re al clamà dongje di sè ducj i anzians di Gjude e di Gjerusalem 2 e il re al lè sù tal templi dal Signôr cun ducj i oms di Gjude e dute la int di Gjerusalem, i predis, i profetis e dute la int, dal plui piçul al plui grant. Al leiè denant di lôr dut ce ch’al jere scrit tal libri dal pat cjatât tal templi dal Signôr. 3 Il re al jere in pîts sul palc e al concludè denant dal Signôr il pat che lu obleave a lâi daûrji al Signôr e a rispietâ i siei comants, i siei insegnaments e lis sôs leçs, cun dut il so cûr e cun dute la sô anime, par rispietâ lis clausulis dal pat scrit in chest libri. Dut il popul al acetà il pat.

4 Il re i ordenà a Chelkie, al predi in seconde e ai vuardeans de puarte di tirâ vie dal santuari dal Signôr dute la robe ch’a vevin fate par onorâ Baal, par Asere e par dute la schirie dal cîl; ju brusà fûr di Gjerusalem, tai cjamps dal Cedron, e al puartà la cinise a Betel. 5 Al fasè sparî i fals predis che i rês di Gjude a vevin tirât dongje e che a fasevin sacrificis sui çucs, tes citâts di Gjude e tes borgadis di Gjerusalem e chei che a adoravin Baal, il soreli, la lune, lis costelazions e dute la schirie dal cîl. 6 Dal templi dal Signôr al puartà fûr di Gjerusalem te valade dal Cedron, il pâl sacri e lu brusà te valade dal Cedron; lu ridusè in cinise e al butà la cinise te buse dai fîs dal popul. 7 Al sdrumà la cjase di chei che si prostituivin pal diu, ch’e jere tal templi dal Signôr e là che lis feminis a tiessevin vêi par Asere. 8 Al fasè vignî des citâts di Gjude ducj i predis e al profanà i çucs là che chescj predis a vevin ufrît sacrificis, tacant di Ghebe fint a Bersabee. Al butà jù ancje il çuc dai satirs, ch’al jere su la puarte di Gjosuè, governadôr de citât, a çampe di chel ch’al rive su la puarte de citât.

9 Cun dut chest, però, i predis dai çucs no podevin lâ sù sul altâr dal Signôr a Gjerusalem, ma a mangjavin pan cence levan framieç dai lôr fradis. 10 Al profanà il Tofet de valade di Ben-Inom, par che nissun nol fasès plui passâ so fi o sô fie jenfri dal fûc in onôr di Moloc. 11 Al fasè sparî i cjavai che i rês di Gjude i vevin ufrît al soreli te jentrade dal templi dal Signôr, dongje de sale dal cjastrât Netan-Melec, tai curtîi dulintor, e i dè fûc al cjar dal soreli. 12 I altârs ch’a jerin su la terace, che ju vevin fats i rês di Gjude, e chei ch’al veve fat sù Manasse tai doi curtîi dal templi dal Signôr, il re ju sdrumà, ju parà a tocs e al butà il lôr pulvin te valade dal Cedron. 13 I çucs che a jerin ripet di Gjerusalem, disot de mont dai Ulivârs, e che Salomon re di Israel ju veve fats sù par Astarte, la vergogne dai sidonês, par Camos, la vergogne dai moabits, e par Milcom, la vergogne dai amonits, il re ju profanà. 14 Al parà in fruçons ancje i colonei, al taià i pâi sacris e al jemplà il lôr puest cun vues di om.

15 Compagn pal altâr ch’al jere a Betel, l’altâr sul çuc fat sù di Gjeroboam, fi di Nebat, ch’al veve strissinât Israel tal pecjât; al butà jù ancje chest altâr e chest çuc, al parà a tocs i claps e ju ridusè in pulvin; al brusà ancje il pâl sacri.

16 Gjosie, cjalant ator, al viodè i tombâi ch’a jerin aventi, su la mont; al mandà a cjoli i vues di chescj tombâi e ju brusà sul altâr. E cussì lu profanà, fasint deventâ la peraule dal Signôr ch’al veve contade l’om di Diu cuant che Gjeroboam al jere sul altâr intant de fieste. Voltantsi, Gjosie al alçà i vôi sul tombâl dal om di Diu ch’al veve ditis chestis robis 17 e al domandà: “Ce monument isal chel ch’o viôt?”. I oms de citât i rispuinderin: “Al è il tombâl dal om di Diu ch’al è vignût di Gjude e ch’al à professadis chestis robis che tu âs fat cuintri dal altâr”. 18 “Lassaitlu in pâs, dissal il re, e che nissun nol tocji i siei vues”. E cussì a lassarin i siei vues intats dutune cui vues dal profete vignût di Samarie.

19 Gjosie al fasè sparî ancje ducj i templis dai çucs ch’a jerin tes citâts de Samarie e che i rês di Israel ju vevin fats par tirâ a ciment il Signôr, e al fasè cun lôr precîs ch’al veve fat a Betel. 20 Ducj i predis dai çucs ch’a jerin li ator ju sacrificà sui altârs e al brusà parsore ancje vues di oms. Daspò al tornà a Gjerusalem.

Celebrazion de pasche

21 Il re al dè chest ordin a dut il popul: “Fasêt la pasche in onôr dal Signôr vuestri Diu come ch’al è scrit in chest libri dal pat”. 22 No vevin fate une pasche compagne dai dîs dai Judiçs ch’a vevin rezût Israel e par dut il timp dai rês di Israel e dai rês di Gjude. 23 Dome tal disevotesim an dal re Gjosie a faserin a Gjerusalem une pasche cussì in onôr dal Signôr.

24 Gjosie al fasè sparî ancje chei ch’a interpelavin i muarts, i strolics, i terafim , i idui e dutis lis vergognis che si podeve viodilis te tiere di Gjude e a Gjerusalem, daûr des peraulis de leç scritis tal libri ch’al veve cjatât il predi Chelkie tal templi dal Signôr. 25 Prin di lui nol è stât nissun re, propit nissun, come lui, convertît al Signôr cun dut il so cûr e cun dute la sô anime e cun dute la sô fuarce, fedêl in dut e pardut a la leç di Mosè; e nancje daûr di lui no ’nt vignì fûr un che i stes a pâr.

26 Cun dut chest, però, il Signôr nol cidinà il fûc de sô grande rabie che si jere inviade cuintri di Gjude pes provocazions che i veve fatis Manasse. 27 Il Signôr al decidè: “O butarai lontan di me ancje Gjude, come ch’o ài scartât Israel; o butarai di bande cheste citât ch’o vevi sielzude, Gjerusalem, e il templi ch’o vevi dit: Li al sarà il gno non”.

28 Il rest de storie di Gjosie, dut ce ch’al à fat, no isal scrit tal libri dai Anâi dai rês di Gjude?

29 Sot di lui, il faraon Necao, re dal Egjit, al marçà cuintri dal re de Assirie, sul flum Eufrât. Il re Gjosie i lè incuintri ma Necao lu fasè murî a Meghido al prin colp. 30 I siei fameis a puartarin il so cuarp sul cjar di Meghido a Gjerusalem e lu soterarin tal so tombâl. La int de tiere e cjolè Joacaz, fi di Gjosie; lu ongerin e lu proclamarin re impen di so pari.

Ream di Joacaz (609)

31 Joacaz al veve vincjetrê agns cuant che al montà sù e al regnà par trê mês a Gjerusalem; sô mari e veve non Camutal; fie di Gjeremie, e jere di Libne. 32 Al fasè ce che i displâs al Signôr, compagn ch’a vevin fat i siei vons.

33 Il faraon Necao lu incjadenà a Rible, te tiere di Amat, par no ch’al regnàs plui a Gjerusalem e al imponè a la tiere une tasse di cent talents d’arint e un talent d’aur. 34 Il faraon Necao al nomenà re Eliakim, fi di Gjosie, tal puest di so pari Gjosie e i gambià il non in Joiakim. Po al cjapà Joacaz e lu menà in Egjit, dulà ch’al murì. 35 Joiakim i consegnà al faraon l’arint e l’aur; al scugnì tassâ la tiere par rivâ a la some ch’al pratindeve il faraon: al tirà sot di ognun, daûr de sô furtune, l’arint e l’aur ch’al scugnive dâi al faraon Nacao.

Ream di Joiakim (609-598/597)

36 Joiakim al veve vincjecinc agns co al montà sù e al regnà par undis agns a Gjerusalem; sô mari e veve non Zebide, fie di Pedaie, e e jere di Rume. 37 Al fasè robis che i displasin al Signôr, propit come ch’a vevin fat i siei vons.

Notis:

  • 23,2 - Il libri dal pat de aleance al è il Deuteronomi (Dt 5,2; 28,69).
  • 23,4 - Il TM, prime di Chelkie, al met “prin predi”, titul zontât dopo dal esili. E jere dute robe di len, par chel si rivave a brusâle.
  • 23,8 - Il “çuc dai satirs”, cui LXX. Il TM al à “çuc des puartis”.
  • 23,9 - La leç e proviodeve che i predis des provincis, vignint a Gjerusalem, a vessin i stes dirits dai predis de citât. Pò stâi però che chei chi no viodessin di bon voli i “predis dai çucs”.
  • 23,10 - Il Tofet al jere il lûc là che a sacrificavin i fruts in onôr di Moloc (Lv 18,21). La peraule e volarès dî “brusadôrs”.
  • 23,12 - I altârs su la terace a jerin piçui altaruts dedicâts a lis divinitâts dal cîl (Gjer 19,13; Sof 1,5).
  • 23,14 - Si pò vê une idee vonde clare dal nivel là ch’e jere plombade la religjon: un miscliç di cult adulterât pal Signôr e di custumancis cananeis e assiriis. I profetis Gjeremie, Sofonie e Ezechiel a confermin cheste suage.
  • 23,18 - Chest “profete vignût de Samarie” al jere di Betel (1 Re 13).
  • 23,29 - Necao (che la Bibie lu clame Neko) al rivà dal 609 par dâi une man al re de Assirie. Gjosie al à volût tentâ di impedî cheste aleance fra l’Egjit e l’Assirie.
  • 23,31 - Tal libri dai Anâi (1 Cr 3,15) e in Gjeremie (22,11) Joacaz al è clamât ancje Salum. Al jere il cuart fi di Gjosie.
  • 23,34 - Di Joacaz, finît in Egjit, no si sa plui nuie. Stant a Gjeremie (22,11s) nol tornà plui in Palestine.
Cjapitui: